ارز دیجیتال کیو یا Initiative Q چیست؟ آیا یک طرح کلاهبرداری است یا فناوری؟

در این مطلب قصد داریم تا شبکه پرداختQ یا ( Initiative Q )،سازندگان و اهداف آن را بررسی کنیم و از همه مهمتر ببینیم که آیا یک شبکه هرمی کلاهبرداری است یا فناوری جدید.

تقریبا به تازگی اخباری پیرامون پروژه  Initiative Q در رسانه های اجتماعی ایرانی منتشر شده. سار ویلف(یکی از سازندگان پروژه) می گوید که این “شبکه پرداخت آینده” خواهد بود. ازافراد زیادی دعوت شده تا به این شبکه پرداخت بپیوندند، چون هدف آن ایجاد یک ارز دیجیتال جدید است. این پروژه در سال 2018 راه اندازی شده و از آن زمان تنها اعلام می کند که به زودی شبکه خود را عملیاتی می کند.

بسیاری از افراد با هیجان خواسته اند تا به Q دعوت شوند. اما برخی معتقدند که این فقط یک طرح هرمی با ایجاد وَهم سریع ثروتمند شدن و بدون ماهیت است.

این طرح سعی کرده با این شعار که “هر چه زودتر به این شبکه بپیوندید، شانس شما برای به دست آوردن ارز رایگان بیشتر است”، افراد زیادی را به سمت خود جلب کند. اگر چه تا حدودی موفق شده، اما با انتقاداتی نیز مواجه شده. به ویژه اینکه پروژه Q شبیه یک طرح هرمی پیچیده است، زیرا موفقیت آن به تعداد افراد ثبت نام کننده بستگی دارد.

در حال حاضر Initiative Q تنها یک ایده است و ارز آن هیچ رسمیتی ندارد. کسانی که در این پروژه ثبت نام کرده اند تنها روی تبدیل شدن این ارز به یک ارز واقعی و با ارزش(طبق وعده ها) حساب کرده اند.

از دیگر مواردی که این طرح دارد سوء استفاده از نام پی پال است، در حالی که هیچ ارتباطی با این شبکه پرداخت ندارد.

درباره پروژه Initiative Q 

 Initiative Q یک ارز رمزنگاری نیست، بلکه یک پروژه اختصاص یافته برای ایجاد یک شبکه جهانی پرداخت با ارز مخصوص به خود، بدون واسطه یا بانک و کارمزدهای بسیار پایین است. 

با این حال، Initiative Q فعلا مبتنی بر بلاک چین نیست، اما براساس “فناوری های جدید پرداخت” است. برخلاف معروف ترین ارزهای رمزپایه، این شبکه یک سیستم پولی متمرکز با ویژگی برگشت پذیری پرداخت خواهد بود.

این پروژه تلاشی برای ایجاد یک سیستم پرداخت جدید با این شعار بوده است : “چیزی برای از دست دادن وجود ندارد، اما اگر این سیستم پرداخت به یک روش پرداخت پیشرو در جهان تبدیل شود، ارزهای کیو شما ارزش بسیاری خواهند داشت.”

این شعار به سرعت در شبکه های اجتماعی گسترش یافت. در حال حاضر، افراد زیادی بدون تحقیق و تحت تاثیر همین شعارها، به این پروژه ملحق شده اند.

این باعث شد تا فوربس و گوگل مقالاتی را درباره این پروژه منتشر کنند. هدف این است که افراد زیادی به این شبکه بپیوندند، چون سازندگان این ارز (معروف به Q) معتقدند روزی Q ارزش پولی خواهد داشت.

کاربران در هنگام ورود به صفحه اصلی Initiative Q این پیامد خوشامدگویی را مشاهده می کنند:

Q شبکه پرداخت آینده است، برای جذب میلیون ها نفر، ما ارز آینده خود را رایگان ارائه می دهیم.

بنیانگذاران Initiative Q 

سار ویلف، بنیانگذار این پروژه، یک کارآفرین و بازیکن نیمه حرفه ای پوکر است. لارنس اچ وایت نیز از پروژه Q پشتیبانی می کند. وی یک اقتصاددان مشهور در دانشگاه است که سال هاست از نظریه بانکداری آزاد حمایت می کند.

با این حال، برخی ملاحظات را باید در نظر گرفت:

اول، این واقعیت که سار ویلف یک کارآفرین سریالی است؛ اگرچه این یک نکته منفی نیست، انتظارات کاملا مشخصی درباره سرنوشت پروژه Initiative Q ایجاد می کند.

وقتی که پروژه ای موفقیت آمیز است، می توان آن را به مزایده گذاشت و به بالاترین پیشنهاد دهنده (یکی از شرکت های بزرگ فناوری) فروخت. مانند آنچه ویلف در گذشته انجام داده است.

دوم، حضور اقتصاددانی مانند وایت، به جای اطمینان بخشی، برخی نگرانی ها را بوجود می آورد. این اقتصاددان سال هاست که از ضرورت حذف پول های ملی و بانک های مرکزی حمایت می کند. وی به طور جدی به دنبال جایگزینی برای سیستم مالی کنونی است که مبتنی بر عرضه پولی خصوصی بوده و توسط بانکهای مستقل شخصی اداره می شود .

بنابراین، بسیاری از افراد مشارکت وی در این پروژه را عجیب می دانند و آن را تلاشی برای سوار شدن بر موجی (دقیق تر ایجاد جنجال) تلقی می کنند که توسط دنیای ارز رمزنگاری ایجاد شده است. زیرا بیت کوین توسط هیچ دولت یا قدرتی کنترل و اداره نمی شود که این با اعتقاد وایت منافات دارد.

در همین رابطه، وایت در مصاحبه اخیر خود گفت که وی از همان مراحل اولیه، بیت کوین را به عنوان یک پدیده مورد مطالعه قرار داده است، اما از این که در آن زمان روی آن به اندازه کافی سرمایه گذاری نکرده، ابراز تاسف کرد.

چشم انداز ویلف برای Initiative Q  

ویلف در مصاحبه ای اظهار داشت که بیش از 20 سال است که آرزوی ایجاد یک ارز دیجیتال را دارد. این کارآفرین با سیستم های پرداخت بیگانه نیست. او از دانشگاه انصراف داد تا به عنوان توسعه دهنده و برنامه نویس کار کند و اولین استارتاپ پرداخت خود را در سال 1997 راه اندازی کرد. وی بعدا شرکت پرداخت  Fraud Sciences را تاسیس کرد که در سال 2008 توسط پی پال خریداری شد.

ویلف با راه اندازی Initiative Q  قصد دارد از پیشرفت های فناوری چند دهه گذشته در عرصه پرداخت استفاده کند تا یک شبکه پرداخت با هزینه های پایین بهره برداری ایجاد کند. وب سایت این پروژه اعلام کرد که فناوری چنین سیستمی از سال ها قبل وجود داشته اما استفاده نشده است، چون هیچ خریداری نمی خواهد به یک شبکه پرداخت جدید بدون فروشنده بپیوندد و برعکس.

این ارز را با بیت کوین و ارزهای رمزنگاری مقایسه کرده اند. ارزهای دیجیتال از روش های رمزگذاری برای محافظت از تراکنش ها استفاده می کنند. بر خلاف بیت کوین، ارز Q عرضه ثابتی نخواهد داشت و از نظارت دولت ها جلوگیری نخواهد کرد. 

عرضه ارز Q از نظر ویلف

عرضه  ارز Q دو تریلیون خواهد بود که 80 درصد آن به افراد ثبت نام شده از طریق دعوت، 10 درصد به شرکت پرداخت Q و 10 درصد به ذخایر پولی ارز Q اختصاص دارد. پس از توزیع دور اول، Q های بیشتری عرضه خواهد شد.

ویلف در سال 2018 گفت:

ما انتظار داریم که در عرض یک سال بتوانیم این سیستم پرداخت را در چندین منطقه جغرافیایی راه اندازی کنیم.

طبق گفته ویلف، Initiative Q در آرژانتین، برزیل، بریتانیا، اسپانیا، هند، آلمان، کانادا و ایالات متحده آمریکا کاربران زیادی داشته است. وی معتقد است که طی یک دهه آینده، این سیستم پرداخت به شبکه پیشرو جهانی تبدیل می شود.

اما این تنها در صورت فعال شدن شبکه اتفاق خواهد افتاد. Initiative Q با ارائه دسترسی “ارز رایگان ” افراد را تشویق(و شاید فریب) به ثبت نام سریع می کند. هر چه افراد سریع تر به این شبکه ملحق شوند، پاداش آنها بیشتر خواهد شد و در نتیجه Q های بیشتری دریافت خواهند کرد. البته این رویه،همانطور که گفته شد، سوء ظن های زیادی را بوجود آورده است.

تفاوت ارز Q با بیت کوین و ارزهای رمزنگاری از نظر بنیانگذاران آن

بیت کوین یک ارز رمزنگاری است و هیچ بانک مرکزی آن را ردیابی نمی کند. این ارز سریع و قابل اعتماد بوده که یک بلاک چین اصولی دارد. اما ارز Q رمزپایه نیست. ارزهای رمزنگاری به خاطر نیاز قدرت محاسباتی خیلی زیاد و مصرف بالای انرژی مورد انتقاد قرار گرفته اند. در مقابل، ارزهای Q از طریق ثبت نام و ارجاع توزیع می شوند.

 قیمت ارزهای رمزنگاری بی ثبات است و تحت نظارت و یا اختیار قدرت یا دولتی نیست. از طرفی،  Initiative Q در نظر دارد سیستمی در حیطه نظارت ها و شکلی پایدار از پول با هدف دستیابی به 1Q= 1$ ایجاد کند.

صنعت بازاریابی علاقه زیادی به کشف این موضوع دارد که چگونه یک پروژه تقریبا ناشناخته توانسته چنین هیاهوی گسترده ای را  ایجاد کند.

ارز Q از منظر سازندگان پروژه

در حال حاضر، I.Q فقط از طریق دعوت نامه کار می کند و ارزهای Q فقط با دریافت پیوند از یک کاربر که قبلا ثبت نام کرده، قابل رزرو هستند. این پروژه اعلام می کند:

هر چه کاربران بیشتری ثبت نام کنند، ارزهای کمتری را می توان رزرو کرد. بنابراین، تصور کنید که یک موقعیت بی نظیر وجود دارد و فقط کسانی از آن سود می برند که به موقع ثبت نام کرده باشند. برای ثبت نام و رزرو این ارز جدید فقط به نام، نام خانوادگی و یک ایمیل نیاز است.

پس از ثبت نام، اگر کاربر لینک دعوت را برای 5 دوست دیگر بفرستد، می تواند ارزهای بیشتری رزرو کند. اما اگر این سیستم جدید نه ارز رمزپایه است و نه مبتنی بر بلاک چین، چرا باید در مورد آن بحث کنیم؟

جواب ساده است:  Initiative Q تقریبا همان هدف بیشتر ارزهای رمزنگاری را دنبال می کند، زیرا می خواهد نظر کاربران علاقه مند به دنیای ارز رمزنگاری را به خود جلب کند. بعلاوه، رمزپایه نبودن Initiative Q آن را به یک محصول منحصر به فرد تبدیل می کند و برای کسانی که تازه وارد دنیای ارزهای دیجیتال شده اند جذابیت بیشتری دارد.

این پروژه در حال تبلیغ و ایجاد هیاهو در بین تازه واردان و سرمایه گذارانی است که اخیرا به دنیای ارزهای دیجیتال علاقه مند شده اند و از اوج این بازار در اوایل سال 2018  سود کسب نکرده اند. این نیز خود یکی دیگر از سوء ظن ها به این پروژه است.

رزرو ارزهای Q

در حال حاضر، Initiative Q درخواست پول نمی کند، بلکه فقط به یک آدرس ایمیل و نام نیاز است. به این ترتیب می توانید ارزهای Q را رزرو کنید. البته به خاطر داشته باشید که این وب سایت درباره رزرو ارز صحبت می کند نه خرید آن. 

اما باید توجه داشت که با رزرو ساده، این حق برای سازندگان وجود دارد تا بعدا برای آزاد کردن ارزهای Q از کاربران ارز فیات درخواست کنند.

انتشار برنامه موبایل Q

به نظر می رسد که Initiative Q برنامه موبایل خود را در App Store منتشر کرده است. البته  این برنامه فقط در دسترس کاربرانی  قرار دارد که گوشی آیفون دارند. آنها می توانند با نصب برنامه برای خود Q رزرو کنند و همچنین لینک دعوت برای دوستان خود بفرستند تا به این پروژه ملحق شوند.

تیم توسعه این ارز افراد را با وعده توزیع رایگان Q، تشویق به ثبت نام، نصب برنامه و اشتراک گذاری لینک دعوت از طریق این برنامه می کند. آنها اعلام کردند که این سیستم پرداخت پس از رسیدن تعداد کاربران به سطح مورد نظر راه اندازی می شود و بعد از آن برنامه موبایل با قابلیت پرداخت کاملا به روز رسانی خواهد شد.

سیاست های این شبکه برای اطمینان از ارزش پایدار ارز Q و رشد پیوسته آن

برای موفقیت Initiative Q، ارزهای Q باید ارزش پایداری داشته باشند تا بتوان قیمت ها را ثابت و قابل پیش بینی نگه داشت.از لحاظ فاندامنتال، روند و ابزارهای مورد استفاده برای دستیابی به این هدف با آنهایی که برای حفظ ارزش ارزهای فیات به کار گرفته می شوند،تفاوتی نخواهند داشت.

وقتی که این شبکه پرداخت اه اندازی شود، ارزهای Q به تدریج آزاد خواهند شد. آزاد کردن یکباره آنها باعث اشباع بازار و کاهش ارزش این ارز می شود.اما با عرضه Q به مشتریان در یک جریان ثابت می توان تقاضا برای این ارز و همچنین ارزش آن را بالا نگه داشت.

Initiative Q قصد دارد مشوق هایی ارائه کند تا کاربران از ارز Q استفاده کنند. این مشوق ها شامل دادن پاداش های نقدی و همچنین تبدیل ارزهای دیگر به Q هستند.این استراتژی فعالیت شبکه را افزایش خواهد داد و همراه با آن ارزش این ارز نیز بالا خواهد رفت.

در هنگام راه اندازی این سیستم، کاربران می توانند ارزهای Q  را با ارزهای دیگر خریداری کنند.یک کمیته پولی مرکزی برای محافظت از ارز Q در برابر تورم و حفظ ارزش آن در محدوده مورد نظر، مستقیما Q های بیشتری را صادر خواهد کرد و بر عرضه در گردش آنها نظارت خواهد داشت. 

این کمیته پولی ناظر بر Q، یک واحد مستقل از Initiative Q خواهد بود. اعضای این کمیته با رای دارندگان Q انتخاب خواهند شد. کمیته پولی به نمایندگی از این دارندگان، وظیفه دارد تا سیاست های پولی را تعیین و اجرا کند تا ثبات شبکه حفظ و موفقیت آن تضمین شود.

انتقادات وارد شده به این پروژه

 دیوید جرارد (روزنامه نگاری ارز رمزپایه و بلاک چین در بریتانیا) یک پست انتقادی درباره پروژه  Initiative Q منتشر کرده است. با خواندن این پست می فهمیم که پروژه  Initiative Q یک سری تغییرات اساسی نسبت به طرح آغازین خود داشته است که کاربران ثبت نام شده توانسته اند لینک دعوت را به اعضای شبکه خود بفرستند تا آنها از این طریق به این پروژه ملحق شوند. 

پس از این که OMR بوسیله ایمیل با Initiative Q تماس برقرار کرد، سخنگوی این پروژه گفت که آنها طبق بازخوردی که دریافت کرده بودند، این تغییر را اعمال کرده اند. 

از طرفی برخی منتقدین می گویند که این پروژه یک طرح هرمی پیچیده است، زیرا موفقیت آن عمدتا به تعداد افراد ثبت نام کننده بستگی دارد. 

 نسخه جدید و تبلیغ جنجالی

در نسخه جدید آمده:

Initiative Q طرحی از طرف افراد سابق پی پال برای ایجاد یک سیستم پرداخت جدید به جای کارت های اعتباری طراحی شده در دهه 1950 است. این سیستم از ارز اختصاصی خود به نام Q استفاده می کند و این ارزها به افرادی که اکنون ثبت نام کنند به صورت رایگان داده خواهند شد . چیزی برای از دست دادن وجود ندارد، اما اگر این پروژه به یک روش پرداخت پیشرو در جهان تبدیل شود، ارزش Q های شما خیلی بیشتر خواهد شد. اگر هفت سال پیش نتوانسته اید بیت کوین دریافت کنید، حالا می توانید از فرصت استفاده کنید و Q بدست بیاورید.

تجزیه و تحلیل یک متن ویرایش شده

آیا واقعا می تواند به همین سادگی باشد؟آیا این رشد باورنکردنی Q را می توان به یک ویرایش متن ساده نسبت داد؟ متن اولیه نقطه تماس بسیاری از افراد بوده است. آنچه فراتر از حدس و گمان می رود، همبستگی زمانی بین ویرایش متن و رشد چشمگیر پروژه است. در ادامه به تجزیه و تحلیل این متن می پردازیم.

بهره بردن این پروژه از اعتماد پی پال

پروژه Initiative Q از اعتماد دو گروه  بهره می برد. اول، توصیه یکی از دوستان یا آشنایان در شبکه کاربر است. دوم، با ذکر نام پی پال اعتماد به این پروژه بیشتر می شود، چون افرادی خبره این سیستم پرداخت دیجیتال را هدایت می کنند. این یکی از پر رونق ترین و فعال ترین سیستم های پرداخت بوده و از اعتماد گسترده مشتریان برخوردار است.

تا به امروز ،مغزهای متفکر در سیستم پرداخت پی پال شخصیت های فوق العاده تاثیر گذاری در عرصه فناوری ایالات متحده آمریکا بوده اند. شش نفر از آنها (از جمله ایلان ماسک، پیتر تیل و رِید هافمن) میلیاردر هستند.

Initiative Q از اعتبار نام پی پال سوء استفاده می کند، در حالی که سار ویلف (بنیانگذار پروژه) از موسسان پی پال نبوده است. ویلف تنها شرکت Fraud Sciences را تاسیس کرد که در سال 2008 توسط پی پال خریداری شد. در واقع ویلف هیچ ارتباطی به پی پال ندارد و به نظر می رسد این یک سوء استفاده از نام پی پال است.

فومو در بین کاربران

برعکس نسخه قبلی، متن دعوت جدید “ترس از دست دادن یا فومو” را در بین کاربران ایجاد می کند (هر چه افراد بیشتری وارد شوند، مقدار Q ها کمتر می شود. بهتر است که زودتر به پروژه ملحق شوید). ثبت نام رایگان بوده و فقط به نام و ایمیل نیاز دارد. چیزی برای از دست دادن وجود ندارد، در صورت موفقیت جهانی این سیستم پرداخت، ارزش ارزهای Q بیشتر خواهد شد.

وقتی لینک دعوت متوقف شود، دیگر نمی توان به این پروژه پیوست. در ابتدا این عبارت ( مقدار پاداش حدود 1300 دلار خواهد بود) در متن اولیه موجود بود. فلیکس بیل هارز این پروژه را “ریسک معکوس” نامید و گفت که شرکت نکردن در آن ترس از دست دادن موقعیت را تحریک می کند و می خواهد فقط سریع ثبت نام کنید.

برای پیروزی طمع بر عقل، در آخرین بخش به بیت کوین اشاره می کند: ” اگر هفت سال پیش موقعیت دریافت بیت کوین را از دست داده اید، اکنون می توانید از فرصت بوجود آمده استفاده کنید.”  Initiative Q به این ترتیب توانسته کاربران زیادی را متقاعد به ثبت نام کند. به لطف اوج های باور نکردنی بازار ارزهای رمزنگاری در سال های گذشته، این پروژه خود را فراگیر کرد و در نتیجه توانسته افراد زیادی را تحریک به ثبت نام کند.

تمرکز بر روی “رایگان بودن”

حتی قبل از این که  Initiative Q متن را اصلاح کند، ثبت نام رایگان بود. فقط به نام و ایمیل کاربر نیاز بود که این یک نکته منفی برای این پروژه تلقی می شود. علاوه بر این، آنها در متن قبلی در مورد ” ارز آینده” صحبت کرده اند، در حالی که متن جدید به “Q های رایگان” اشاره می کند. از منظر بازاریابی، این تغییرات ممکن است باعث فراگیر تر شدن این پروژه شده باشند.

در واقع دیگر به این نکته اشاره نمی شود که احتمالا با یک امید واهی، شاید در آینده این ارز ارزش پیدا کند.

فشار یا تشویق

بنیانگذاران پروژه با استفاده از این کمپین و بیان متفاوت در متن توانسته اند به اندازه کافی فشار (یا اصطلاح مثبت تر تشویق) بر کاربران قبلا ثبت نام شده و ثبت نام کنندگان جدید  وارد کنند. به کاربران جدید توصیه می شود تا در مدت 96 ساعت پنج کاربر جدید را دعوت کنند تا Q های بیشتری بدست آورند. 

زمانی که همه دعوت شدگان به این پروژه ملحق شوند، می توانید 10 نفر دیگر را دعوت کنید، بنابراین Q های شما بیشتر خواهد شد. اگر کاربرانی که توسط عضوی دیگر دعوت شده اند، کاربران دیگر را دعوت کنند، کاربر اصلی Q های بیشتری دریافت خواهد کرد(دقیقا مانند طرح های هرمی). فلیکس بیلهارز ، متخصص رسانه های اجتماعی ، این کار را تا انتها انجام داد و دریافت که حد مجاز 40 دعوت است.

به گفته بیلهارز ، ظاهرا Q های اضافی فقط برای کاربران و از طریق دعوت درجه 3 قابل دستیابی است. در قسمت سوالات متداول Initiative Q  آمده که کاربران آینده می توانند با انجام کارهای اضافی مانند بارگیری برنامه یا خرید با Q ، ارزهای اضافی دریافت کنند. در حال حاضر، این پروژه در حد ایده است و واقعیت ندارد.

آیا Initiative Q برای کاربران ایجاد خطر خواهد کرد؟

حتی اگر این پروژه یک طرح کاملا کلاهبرداری نباشد، سابقه بدی از خود به جای خواهد گذاشت و ذاتا با خطرات زیادی همراه خواهد بود.

دیوید زی موریس در مقاله ای به نام “Initiative Q Is All the Bad Parts of Crypto and None of the Good Ones”(Q دارای تمام معایب رمزنگاری و بدون ویژگی خوب)، به توضیح این پروژه پرداخته است. وی در این مقاله به رویکرد بازاریابی “تهاجمی” پروژه  اعتراض دارد و با توجه به تکنیک های کاهش کلاهبرداری که قبلا در سیستم های پرداخت نظیر Apple Pay، Google Pay و سیستم های کارت هوشمند پیاده سازی شده، این سوال را مطرح می کند که آیا پروژه Q واقعا طرح جدیدی دارد.

احتمال دارد که سازندگان این پروژه در سطح(علمی) خوبی باشند، اما به نظر می رسد آنها برنامه های خود را با هدف کلاهبرداری به دنیا ارائه داده اند. اگر کاربر جدید باشید می توانید به  Initiative Q  ملحق شوید و هر تازه وارد می تواند لینک دعوت را برای 5 نفر از دوستانش بفرستد. در صورتی که آنها به شبکه بپیوندند، Q های بیشتری به شما پاداش داده خواهد شد. حتی بدون قیمت خرید(رایگان بودن)، این به معنای واقعی کلمه یک طرح هرمی است.

آیا این پروژه هرمی است؟

ویلف با این نظر مخالف است و خاطر نشان کرد که تفاوت عمده ای بین این پروژه و طرح های هرمی وجود دارد. وی می گوید که مسئله اصلی در مورد طرح های هرمی یا پانزی این است که افراد از طریق پیوستن کاربران جدید به شبکه درآمد کسب می کنند. این اساسا یک طرح کلاهبرداری است.

اما Q از کاربران پول نمی گیرد. فقط با پیوستن و آوردن دوستان می توان Q ها را بدست آورد. با این واقعیت که همه به این شبکه پرداخت خواهند پیوست و یک پشتوانه بزرگی برای آن بوجود خواهد آمد، ارز Q ارزش پیدا خواهد کرد. در شبکه Q هیچ پولی بین افراد رد و بدل نمی شود. اما آنچه Q می گوید تنها امیدهای واهی به نظر می رسد که باید به آینده داشت.

انتقاد موریس از این پروژه پس از آن صورت گرفت که دیوید جرارد نگرانی هایی را در مورد آن مطرح کرد. وی پرسید که اگر این سیستم پرداخت هرگز فعال نشود، آیا نام و ایمیل های جمع آوری شده توسط این شبکه امن خواهند ماند؟ آیا این داده ها به یک منبع برای هکرها و کلاهبرداران تبدیل خواهند شد؟

مشخص است که در مورد Initiative Q نظرات موافق و مخالف زیادی وجود دارد. اما زمانی که طرح ها و پروژه های کلاهبرداری در همه زمینه ها وجود دارد و مردم هنوز درک خوب و درستی از ارزهای رمزنگاری و جایگزین ارزهای فیات ندارند، احتیاط بیشتر عقلانی خواهد بود.

در پایان، سوالی که همه از خود می پرسیم این است: آیا باید Initiative Q را یک کلاهبرداری بدانیم یا یک محصول واقعی؟ برای اینکه ارزیابی واضحی از این پروژه داشته باشیم ، باید منتظر تحولات بعدی آن بود.