دولت در مرداد سال جاری سیاست ارزی خود را تغییر داد. پیش از این در حدود چهار ماه بود که فعالیت صرافی ها غیرمجاز و هر نوع خرید و فروش ارز به صورت آزاد مصداق قاچاق محسوب می شد و دولت قصد داشت همه نیازهای ارزی کشور را با نرخ دلار 4200 تومانی تامین کند.
با این حال سوءاستفاده های انجام شده در زمینه تخصیص ارز، احتکار و فروش کالای وارداتی با نرخ آزاد در بازار و فعال شدن دلالان در بازار سیاه ارز سبب شد تا دولت سیاست های خود را اصلاح و بازار ارز را بار دیگر آزاد کند.
هرچند هنوز رونق به بازار ارز آزاد برنگشته، اما در دور جدید فعالیت صرافی ها آن هم در شرایطی که کمتر از سه ماه به آغاز تحریم های جدید آمریکا در زمینه اعمال محدودیت بر مراودات بانکی و نقل و انتقال های پولی باقیمانده، انتظارها از این صنف برای کمک به تجارت کشور در شرایط تحریم بسیار است.
در این پیوند، «رضا ترکاشوند» دبیرکل جدید کانون صرافان ایران در گفت وگو با ایرنا، اثر تحریم های پیش رو را بسیار کمتر از تحریم هایی دانست که در سال های 1390 و 1391 مردم ایران تجربه کردند.
توقف چهار ماهه صرافی ها، بازار را به دلالان سپرد
دبیرکل کانون صرافان در ارزیابی خود از آنچه از 21 فروردین بر بازار ارز گذشته است، اظهار داشت:
در این مدت فعالیت های شفاف و روی زمین، به بازار دلالی و زیرزمینی سپرده شد؛ هرچند علت اعمال این سیاست را نمی دانم اما اگر می خواهیم بازار را به شرایط گذشته بازگردانیم، باید صبر کنیم صرافان خود را با شرایط جدید تطبیق دهند.
در این مدت برخی صرافان نیروهای خود را تعدیل یا فعالیت ها را راکد کردند؛ حداکثر 30 صراف در سامانه ارزی نیما فعال بودند و بقیه نتوانستند با نیما کار کنند و در نتیجه صراف ها به یک دوره تعطیلی و رکود وارد شدند.
این فعال ارزی ادامه داد:
«در مدت چهار ماه، فرهنگ استفاده از بازار سیاه و دلالی رشد کرد؛ حتی امروز که نزدیک به دو هفته از بازگشایی صرافی ها می گذرد، هنوز تقاضاهای ارزی «زیرزمینی» است؛ یعنی ارز را برای خروج از سرمایه از کشور و یا برای حفظ ارزش دارایی های خود می خواهد که در بازار قاچاق انجام می شود و صراف ها نمی توانند به این درخواست ها پاسخ دهند.
ترکاشوند تاکید کرد:
با سیاست های جدید ارزی دولت از 16 مردادماه، یک تغییر در نظام عرضه ارز رخ داده است؛ صراف ها نیز باید به آرامی یاد بگیرند خود را با شرایط جدید هماهنگ کنند زیرا در گذشته بانک مرکزی جریان اصلی تامین ارز صرافی ها را در اختیار داشت و صرافی ها به میزان توان خود، ارز داخلی یا خارجی از بانک مرکزی تهیه و در بازار توزیع می کردند.
دبیرکل کانون صرافان ایران گفت:
در شرایط جدید، سیاست این است که بانک مرکزی عرضه نداشته باشد، در واقع بازارساز یا بازار گردان نباشد بلکه در کنار بازار قرار گیرد و در مواقع ضروری نیازها را رفع کند و حتی از بازار آزاد ارز بخرد.
عدم تزریق ارز مداخله ای توسط بانک مرکزی
ترکاشوند در پاسخ به اینکه «آیا از زمان اجرای سیاست های جدید ارزی، بانک مرکزی هیچ ارزی به بازار تزریق نکرده است؟» گفت:
بانک مرکزی هیچ ارزی به شکل ارز مداخله ای تزریق نکرده است و اگر انجام داده به عنوان فروشنده عادی عرضه کرده است. دیگر اینگونه نیست که برای تنظیم بازار چند درصد زیر نرخ و به عنوان بازارساز، ارز تزریق کند.
تفاوت نیما با سنا
دبیرکل کانون صرافان ایران با توضیح تفاوت های سامانه ارزی نیما و سنا گفت:
نیما یک بازار ارز کاملا خارجی است یعنی به شکل حواله معامله می شود.
«حواله هایی که در نیما عرضه می شود، در حقیقت همان پولی است که صادرکنندگان و حتی دولت در خارج از کشور دارند و آن را به صراف می فروشند تا در اختیار واردکنندگان برای تهیه کالاها قرار گیرد؛ این بازار هیچ ارتباطی با مردم عادی سطح جامعه ندارد و فقط ویژه بازرگانان و تجار است.»
«در مقابل نیما، بازار داخلی ارز با سنا کنترل می شود و خرید و فروش ها با سندی که در سامانه سنا ثبت می شود، رسمیت می یابد.»
ترکاشوند اظهار داشت:
برخی در تحلیل های خود این تفکیک را قائل نمی شوند و نرخ این دو سامانه را با هم مقایسه می کنند در حالی که هیچ ربطی به یکدیگر ندارد؛ صرافی ها حداکثر می توانند 10 درصد از ارز خریداری شده از نیما را به داخل کشور وارد کنند؛ یعنی این پول باید بیشتر خرج حواله های وارداتی شود.
وی در بیان علت پایین تر بودن نرخ ها در نیما گفت:
در سامانه نیما، عرضه ارز حجیم تر و زمان عملکردی آن طولانی تر؛ یعنی ممکن است امروز خریدی از یک پتروشیمی انجام شود اما پول آن 10 روز دیگر به حساب صراف بیاید.
ترکاشوند اظهار داشت:
البته روال بر این است که حواله گرانتر از پول نقد باشد اما چون اکنون بازار شرایط خاص دارد و تقاضا برای نقدینگی است، اسکناس از حواله گرانتر است.
دبیرکل کانون صرافان ایران درباره اینکه چرا هنوز بازار ارز پس از بازگشایی صرافی ها به تعادل مورد نظر نرسیده است، گفت:
هنوز تقاضای اصلی در بازار، تقاضاهای غیرواقعی است؛ یعنی ارز را برای انتقال سرمایه از کشور و نگهداشت سرمایه می خواهند.
ترکاشوند تاکید کرد:
این مشکل ریشه در مباحث سیاسی و اجتماعی داشته و ربطی به اقتصاد ندارد؛ اگر این دو تقاضا را از بازار کنار بگذاریم، حجم تقاضا برای ارز خدماتی اعم از مسافری، دانشجویی و درمانی تغییری نکرده است.
اگر این خواسته های غیرواقعی از بازار کنار گذاشته شود، بازار تا یکی دو هفته دیگر به پایداری می رسد و می تواند به تقاضاها پاسخ دهد.
ترکاشوند در مورد پایداری بازار گفت:
منظور از پایداری بازار، پایداری در تامین ارز خدماتی که برعهده صرافی ها گذاشته شده است؛ اگر صرافان در مقابل سیستم های نظارتی و قضایی احساس امنیت کنند، خودشان ارز بازار را تامین می کنند.
پنج درصد نیازهای ارزی، خدماتی است
دبیرکل کانون صرافان درباره وضعیت بازار ارز در ماه های پایانی سال گذشته و ابتدای امسال نیز گفت:
در آن دوره بانک مرکزی تا 40 میلیون دلار روزانه ارز به بازار تزریق می کرد اما نتیجه نمی گرفت چون نیازها واقعی نبود و برای خروج سرمایه یا تبدیل سرمایه می خواستند.
در حالی که نیاز ارزی کشور و حجم واردات کالا به طور کامل مشخص و قابل کنترل است و نیازهای ارز خدماتی و مسافرتی حدود پنج درصد از کل نیازهای ارزی ماست.
