پانزدهم شهریورماه دانشکده مدیریت دانشگاه تهران، میزبان کنفرانسی تحت عنوان «آینده صنعت خدمات مالی» بود. در ابتدای این رویداد علی صالح‌آبادی مدیرعامل بانک توسعه صادرات ایران سخنرانی تحت عنوان «آینده صنعت خدمات بانکی با تمرکز بر بخش بانکی» داشت و علی حاجی‌زاده مقدم، مدیرعامل شرکت آدانیک نیز سخنرانی خود را با عنوان «کاربردهای بلاکچین و تحول صنعت خدمات مالی» ارائه داد و درباره وظیفه اصلی صنعت خدمات مالی و کارکرد و کاربردهای فناوری بلاکچین صحبت کرد.
به گفته صالح‌آبادی، مدل‌های جایگزین در حال ظهور به‌نوعی هم تهدیدی رقابتی و هم فرصتی برای تکامل مؤسسات سنتی فراهم می‌کنند و توسعه مشارکت‌های منسجم میان مؤسسات سنتی و پلتفرم‌های جایگزین بسیار اهمیت دارد و شرایط را برای یادگیری و بهره‌گیری از قابلیت‌های این دو از یکدیگر فراهم می‌آورد. مدیرعامل بانک توسعه صادرات همچنین گفت:
پیشنهاد می‌شود بانک‌ها و سیاست‌گذاران نسبت به تهیه نقشه راه داخلی در خصوص نحوه تعامل با کسب‌وکارهای فعال در حوزه فین‌تک و استارت‌آپ‌ها اقدام کنند و آموزش‌های لازم و تحقیقات کافی در این را زمینه را به عمل آوردند.
حاجی‌زاده مقدم نیز در ابتدای سخنرانی‌اش درباره وظیفه اصلی صنعت خدمات مالی و کارکرد اصلی این صنعت گفت:
وظیفه اصلی صنعت خدمات مالی به‌طورکلی تسهیل تبادل ارزش بین کسانی است که به هم اعتماد ندارند؛ یعنی کارکرد اصلی این صنعت برقراری زنجیره اعتماد در اقتصاد است ولی این صنعت برای این کار نیازمند روش‌های تازه‌ای است. روش‌های فعلی بسیار پرهزینه هستند و فرآیندهای دستی و مغایرت‌گیری‌های زمان‌گیر و دشواری دارند؛ بنابراین نیاز به واسط‌های همکاری بین سازمانی کارآمدتر و حذف واسط‌های غیرضروری جدی است.
اما کارکرد اصلی بلاکچین چیست و چرا این فناوری ناگهان این‌چنین برجسته شده است؟ به گفته مدیرعامل شرکت آدانیک بلاکچین از ترکیب دو شاخه از فناوری «رمزنگاری» و «سیستم‌های توزیع شده» ایجاد شده است که این فناوری از سال ۲۰۰۸ و به‌عنوان زیرساخت مورداستفاده در بیت‌کوین موردتوجه قرار گرفت. او صحبت‌هایش را دراین‌باره ادامه می‌دهد:
هدف اصلی این فناوری این بود که امکان ایجاد فرآیندهای تجاری بین چند طرف بدون نیاز به روش‌های پیچیده‌ی اشتراک اطلاعات یا طرف سوم واسط را فراهم کند. این فناوری به همه‌ی طرف‌های درگیر در فرآیند امکان می‌دهد، دسترسی بلادرنگ و یکسانی به داده‌ها داشته باشند و تراکنش‌های جدیدی ثبت کنند. استفاده از رمزنگاری این اطمینان را فراهم می‌کند که داده‌های قبلی به‌هیچ‌وجه امکان تغییر و دست‌کاری نداشته باشند و به‌این‌ترتیب، بدون وجود یک طرف سوم مورد اعتماد، مشکل نبود اعتماد بین طرف‌های درگیر حل می‌شود.
به‌عبارت‌دیگر، به گفته حاجی‌زاده مقدم، فناوری بلاکچین همان مشکلی را حل می‌کند که کل صنعت خدمات مالی برای حل مسئله اعتماد ایجاد شده بود.
فناوری اعتماد
تاریخ نشان می‌دهد هر جا روشی کارآمدتر برای اعتماد ایجاد شده است، اقتصاد و جامعه رشد بزرگ‌تری داشته و شاید بتوان موج بزرگ رشد اقتصادی در قرن بیستم را ناشی از ایجاد زیرساخت کارآمد مالی در سطح جهانی دانست. با توجه به صحبت‌های حاجی‌زاده مقدم، در بلاکچین اعتماد به الگوریتم‌های ریاضی و محدودیت توان پردازشی هریک از طرفین است. او دراین‌باره توضیح می‌دهد:
ریاضیات به ما این اطمینان را می‌دهد تا با توان پردازشی کنونی و روند فعلی رشد آن تا آینده‌ای دور هیچ کس نتواند این داده‌ها را دست‌کاری کند؛ بنابراین می‌توان بلاکچین را فناوری اعتماد نامید.
به گفته مدیرعامل شرکت آدانیک، کاربردهای اصلی بلاکچین در صنعت خدمات مالی را می‌توان در سه حوزه‌ی کلی انتقال ارزش، قراردادهای هوشمند و احراز هویت دسته‌بندی کرد و هویت دیجیتال، انتقال ارزش و قراردادهای هوشمند مهم‌ترین کاربردهای بلاکچین برای بانک‌ها هستند.
کاربردهای قدیمی و جدید بلاکچین
او صحبت‌هایش را این‌گونه ادامه داد و گفت:
انتقال ارزش، کارکرد قدیمی‌تر و اولیه بلاکچین بود که با ظهور ارزهای رمزنگاری‌شده آغاز شد. این ارزش در ابتدا چیزی شبیه پول بود و بعد با گسترش کاربرد ارزهای رمزنگاری‌شده، سایر دارایی‌ها نیز امکان مبادله از طریق این فناوری را پیدا کردند. به‌عنوان‌مثال ارز رمزنگاری‌شده ریپل با ورود به تعاریف و کارکردهای رسمی مالی بانکی، نقش واسطی کم هزینه‌تر و کارآمدتر برای عملیاتی چون تسویه ناخالص آنی (RTGS)، تبدیل ارز در صرافی، شبکه انتقال پول (Remittance Network) و معاملات سهام را به عهده گرفته است.
او درباره ارز اتریوم نیز صحبت کرد و گفت:
با معرفی اتریوم به‌عنوان یک سیستم‌عامل و بستر پردازش توزیع شده بر پایه بلاکچین، امکان تعریف شرایط پیچیده‌تر یک قرارداد در بستر بلاکچین فراهم شد، دامنه کاربردهای آن گسترش زیادی یافت و کاربردهای تازه و بی‌شمار تکمیلی در موضوع انتقال ارزش، امکان پیاده‌سازی بر این بستر عمومی و بدون نقطه مرکزی را یافتند. به‌عنوان‌مثال می‌توان به پردازش حساب‌های چند امضا، حساب‌های امانی (escrow)، صدور انواع بیمه‌نامه و … اشاره کرد.
حاجی‌زاده مقدم کاربردهای بلاکچین در صنعت خدمات مالی را استفاده از آن به‌عنوان بستری مشترک برای احراز هویت مشتریان و به اشتراک گذاشتن اطلاعات هویتی آن‌ها بین چندین موسسه دانست و دراین‌باره گفت:
در روش‌های سنتی، بانک‌ها و سایر مراکز مالی، در شروع هر فرآیند نیازمند شناسایی مشتری و اطمینان از هویت او هستند و مبحث KYC یکی از موضوعات جدی در این صنعت ازجمله در بانکداری است. با بهره بردن از زنجیره‌ی اعتماد بلاکچین، می‌توان فرآیندهای دشوار و زمان‌گیر ثبت‌نام و احراز هویت حضوری و کاغذی را حذف کرد و به شکلی کارآمد و حتی فراتر از مرزهای ملی، این داده‌ها را بین مؤسسات مالی و سایر ذینفعان به اشتراک گذاشت و سرویس‌دهی به مشتریان را به شکل چشم‌گیری بهبود داد.
بلاکچین در صنعت خدمات مالی
او در ادامه سخنرانی‌اش، نمونه‌هایی از کاربردهای واقعی بلاکچین در صنعت خدمات مالی را نام برد و گفت:
در حوزه احراز هویت، پروژه‌های متعددی در سطح دنیا تعریف شده که ازجمله آن‌ها می‌توان به نمونه اجرا شده توسط شرکت دیلویت در لوکزامبورگ و تجربه‌ی مشابه در سنگاپور اشاره کرد. نکته جالب‌توجه اینجاست که در سنگاپور، نهاد ناظر نیز این مدل را ازنظر امنیت و کارایی تأیید کرده است.
آیا ظهور بلاکچین تهدیدی برای موقعیت بانک‌هاست؟
مدیرعامل آدانیک سپس به این سؤال پاسخ داد که آیا ظهور بلاکچین باعث تهدید موقعیت بانک‌ها و سایر مؤسسات مالی است یا می‌تواند به‌عنوان فرصتی برای رشد آن‌ها تلقی شود؟ و دراین‌باره گفت:
در نگاه اول به نظر می‌رسد مأموریت اصلی بلاکچین، حذف واسطه‌ها در فرآیندهای تجاری است و از این منظر شاید در چشم‌اندازی بلندمدت بتوان این فناوری را تهدیدی برای موقعیت بازیگران بزرگ قدیمی دانست؛ اما از منظری دیگر، این فناوری فرصت‌هایی برای بهبود خدمت و کاهش هزینه و زمان در اختیار بازیگران فعلی قرار می‌دهد که می‌تواند به کارآمد، گسترش و سوددهی بیشتر آن‌ها بیانجامد.
او صحبت‌هایش را دراین‌باره ادامه داد:
پاسخ این سؤال بستگی به رویکردی دارد که مؤسسات مالی نسبت به این فناوری در پیش بگیرند: انکار و تلاش برای ایجاد موانع قانونی و ممنوعیت آن، یا همراه شدن با موج تازه و به کار بستن آن و پذیرش تغییر بسیاری از چارچوب‌ها و روندهای قدیمی.
