پارامترهای مهم در ارزیابی پروتکل های وب 3.0

وب 3.0 ترکیبی از دو نسخه قبلی اینترنت است که قدرت را از غول های فناوری و شرکت های بزرگ می گیرد و آن را به مردم باز می گرداند. در واقع، این تکرار نسل بعدی اینترنت است که پروتکل های غیرمتمرکز را ترویج می کند و هدف آن کاهش وابستگی به شرکت های بزرگ فناوری است. وب 3.0 در حال تکامل بوده و دارای پروتکل های زیادی است که کاملا متن باز بوده و پروژه های رقیب می توانند این کدها را کپی برداری کنند. سهولت ساخت یک پروژه کاملا مشابه در فضای وب 3.0 می تواند تشخیص این موضوع را که ارزش کدام پروژه ها در بلندمدت افزایش می یابد، دشوار کند. 

با این حال، محبوبیت تنها عاملی نیست که ارزش یک پروتکل را در بلند مدت افزایش می دهد، بلکه ترکیبی از محبوبیت، اعتبار و مقبولیت می تواند منجر به ارزشمند شدن آن شود. در حالی که سنجش محبوبیت آسان است، ارزیابی اعتبار و مقبولیت پیچیده تر است. مطلوب ترین شکل آن کارآیی است که سایر پروژه ها نمی توانند به راحتی با آن رقابت کنند.

این کیفیت را می توان ” ویژگی منحصر به  فرد و غیر قابل کپی ” پروژه نامید که ارزش و اعتبار تکرار نشدنی را برای یک پروتکل به همراه دارد. ویژگی های منحصر به فرد یک پروژه به آن این امکان را می دهند تا در بلند مدت ارزش و اعتبار خود را حفظ کند. بعلاوه، پروژه های رقیب نمی توانند این ویژگی ها را کپی برداری کنند و به راحتی با آن به رقابت بپردازند. این مطلب شش مورد را بررسی می کند که شامل سرمایه پروتکل، نقدینگی پروتکل، مشارکت کنندگان در شبکه، امنیت، پذیرش دارایی و نقدینگی دارایی هستند.

سرمایه وثیقه / نقدینگی

اولین سرویس غیر قابل کپی یک پروژه ، وثیقه و نقدینگی در قالب سرمایه است. منظور از سرمایه در اینجا دارایی های روی زنجیره ای است که به عملکرد موثر بازار کمک می کند. برای مثال، قابلیت پیش پرداخت و قرارداد هوشمند پروتکل وام دهی / وام گیری آوه را می توان به راحتی فورک و کپی کرد، در حالی که تکرار وثیقه و نقدینگی بسیار دشوارتر است.

وثیقه وام گیرندگان در این پروتکل یک طرف بازار و نقدینگی از سمت عرضه طرف دیگر بازار را تشکیل می دهند. هم سرمایه نقدینگی و هم سرمایه وثیقه غیرقابل فورک هستند و آنها با یکدیگر سود قابل توجهی برای کاربر به ارمغان می آورند.

در زمان انتشار این مطلب، آوه معروف ترین پروتکل وام دهی/ وام گیری،با 11 میلیارد دلار ارزش کل قفل شده (TVL)بیشترین وثیقه و نقدینگی را در بین تمام پروتکل های وام دهی داشت. در نتیجه، کاربری که وام می گیرد، در تئوری از بهترین و کارآمدترین بازار برای انجام تراکنش های بزرگ استفاده می کند. کارایی وثیقه و نقدینگی مقیاس بندی شده از سرویس های غیرقابل کپی پروتکل هستند.

نقدینگی محتوا

مشابه نقدینگی سرمایه، یک پروتکل می تواند نقدینگی را در قالب محتوا داشته باشد. LBRY (یک شبکه اشتراک گذاری فایل و پرداخت مبتنی بر بلاک چین) مانند آوه یک پلتفرم دو طرفه است، اما به جای وام گیرندگان و وام دهندگان، تولید کنندگان محتوا و بینندگان را به هم متصل می کند.

با این حال، برخلاف آوه، سودآوری LBRY تنها به یک طرف بازار متمایل بوده وآن هم به طرف تولیدکنندگان محتوا و محتوای آنها است. می توان یک کپی از پروتکل LBRY  و رابط کاربری گرافیکی ایجاد کرد، اما پروژه جدید باید سازندگان را متقاعد کند تا محتوای خود را در آن منتشر کنند.

سوابق نشان می دهند که بینندگان از پلتفرم هایی استفاده می کنند که بیشترین محتوا را دارند و در نتیجه مجموعه بزرگی از محتوا یک ویژگی منحصر به فرد و غیرقابل کپی برای این پروتکل ها به حساب می آید. پروتکل های میرور (Mirror) آدیوس (Audius) از نمونه های دیگر نقدینگی محتوای وب 3.0 هستند.

کاربران فعال یک شبکه (لایه اپلیکیشن)

یک مهندس کامپیوتر به نام باب متکالف (Bob Metcalfe) زمانی به این نتیجه رسید که ارزش یک شبکه با مجذور تعداد کاربران آن متناسب است. از این رو، هر چه مشارکت کنندگان در یک شبکه مشترک بیشتر باشند، دسترسی به شبکه برای کاربر ارزشمندتر است.

بهترین مثال در این زمینه یک پروتکل پیام رسان غیر متمرکز فرضی در وب 3.0 است. با افزایش تعداد مشارکت کنندگان در این پروتکل، کارآیی آن بیشتر می شود و کاربران نیز از مزیت های آن بهره مند می شوند. پس از این که تعداد کاربران یک شبکه معین به یک سطح بحرانی برسد، اختلاف (دلتا) کارآیی و اعتبار بین پروتکل با همه کاربرانش و پروتکل بدون کاربر به قدری زیاد خواهد بود که بعید است مهاجرتی صورت بگیرد.

در مورد پروتکل پیام رسان، ویژگی منحصر به فرد و غیرقابل کپی، کلیه افراد مشارکت کننده در شبکه است. مثال دیگر از این نوع می تواند یک شبکه پرداخت غیرمتمرکز باشد.

کاربران شبکه (لایه اجماع و امنیت)

مورد بعدی امنیت شبکه است که از ارزش مقیاس بندی شده و تعداد قابل توجه مشارکت کنندگان در اجماع شبکه حاصل می شود. خواه یک شبکه لایه یک اثبات کار (POW) مانند بیت کوین یا یک شبکه اثبات سهام (POS) مانند الگوراند باشد، شبکه با افزایش ارزش و اعتبار و هزینه های رو به افزایش یک  حمله 51 درصدی، ایمن تر می شود. علاوه بر این، هرچه کاربران مشارکت‌کننده دراجماع شبکه بیشتر باشند، اجرای چنین حمله‌ای برای هر کاربر یا گروهی از کاربران سخت تر می‌شود.

همانطور که کایل سامانی در مقاله خود در مورد افزایش ارزش لایه یک تاکید کرده، هرچه لایه یک ایمن تر باشد، توجیه ذخیره دارایی ها در آن زنجیره برای کاربر نهایی آسان تر می شود. استنتاج منطقی از این نکته مثبت (ارزش بالا منجر به کاربران بیشتر می شود) نشان می دهد که فقط باید چند شبکه لایه یک وجود داشته باشند که بسیار ارزشمند و فوق العاده ایمن هستند.

پذیرش دارایی

مشابه تعریف “ارز”، یک دارایی “اگر به طور گسترده با ارزش اسمی خود به عنوان روش پرداخت پذیرفته شود” می تواند ویژگی منحصر به فرد و غیرقابل کپی داشته باشد. در بازار ارز رمزنگاری دارایی های متعددی ماننند تتر (تدر) ،یو اس دی کوین وجود دارند که با این تعریف مطابقت دارند. تیم ها و جوامع این پروژه ها توزیع و پذیرش دارایی های خود را به حدی گسترش داده اند که اکثر افراد این دارایی ها را بدون مورد سوال قرار دادن ارزش آنها می پذیرند.

برای مثال، اگر به شخصی یو اس دی کوین مبتنی بر شبکه سولانا (Solana USDC) داده شود، برای وی خیلی مهم است که بتواند یک صرافی را پیدا کند که دارایی را در آن معامله کند یا مکانی که آن را بپذیرد. این چالش برای توکن های یک پروژه جدید حادتر است. در مورد یک دارایی، کارایی و سودمندی آن را می توان در پذیرش آن توسط طرف های دیگر، شبکه ها و اپلیکیشن ها یافت.

نقدینگی دارایی

هر چه شبکه ها و اپلیکیشن های بیشتری برای نقد کردن یک دارایی وجود داشته باشند، آن دارایی بیشتر در دسترس است و کاربردی تر می شود. برای مثال، پل وُرم هُل سولانا – اتریوم را در نظر بگیرید. هنگامی که کاربر یک توکن ERC-20 شبکه اتریوم را با استفاده از شبکه وُرم هُل به سولانا منتقل می کند، به وی رپد اتریوم وُرم هُل (wwWETH) داده می شود. این یک دارایی بومی سولانا است که نشان دهنده اتریوم در شبکه سولانا است. این دارایی  (weWETH) کاملا جدید بوده، اما یک فاکتور مهم در کارایی و سودمندی آن، وجود یا عدم وجود نقدینگی برای آن است.

اگر نقدینگی کمی برای دارایی وجود داشته باشد، کاربر در استفاده از آن با محدودیت هایی مواجه می شود. هنگام راه اندازی یک دارایی جدید مانند weWETH، ایجاد نقدینگی برای آن در روزهای اولیه بسیار مهم است. از این رو، کارایی و راندمان  یک دارایی به نقدینگی کافی و تعداد مکان های ارائه دهنده نقدینگی برای آن بستگی دارد.