دونالد ترامپ در 2 آوریل 2025 با اعلام وضعیت اضطراری اقتصاد ملی، تعرفه های جدید بر واردات کشورهای مختلف را اجرایی کرد.
در این روز که “روز آزادی یا Liberation Day” نامگذاری شد، ترامپ تعرفه 10 درصدی را بر تمام کالاهای خارجی و تعرفه 145 درصدی را بر کالاهای چینی اعمال کرد. رئیس جمهور آمریکا این تعرفه ها را با هدف رفع ناترازی تجاری طولانی مدت و حفاظت از صنایع کشورش طراحی کرده است.
کشور چین تقریبا بلافاصله به تعرفه های ترامپ پاسخ داد. این کشور تعرفه های واردات کالا از آمریکا را به 125 درصد افزایش داد و محدودیت هایی بر صادرات عناصر معدنی کمیاب (مواد ضروری برای تولید جهانی) اعمال کرد.
بازارهای مالی تحت تاثیر جنگ تعرفه ها قرار گرفتند. به طوری که شاخص S&P 500 در کمتر از یک هفته 15 درصد کاهش یافت. شاخص نزدک تا 7 آوریل حدود 20 درصد از ارزش خود را از دست داد. سرمایه گذاران از شدت گرفتن تنش ها و تاثیرات آن بر رشد اقتصاد جهانی نگران بودند.
بازار ارزهای رمزنگاری نیز شاهد نوساناتی بود. این بازار با سقوط بازار سهام و گسترش عدم اطمینان شروع به کاهش کرد. اما در ادامه حجم معاملات بیت کوین و قیمت آن افزایش یافتند و بسیاری با این دیدگاه که این ارز یک دارایی امن است، به سمت دارایی های دیجیتال روی آوردند.
حجم معاملات چگونه بر روند قیمت تاثیر می گذارد
تاثیر جنگ تجاری بر بازار سهام
وقتی ایالات متحده در آوریل 2025 تعرفه 145 درصدی را برای واردات کالاهای چین اعلام کرد، وال استریت خیلی سریع و شدید واکنش نشان داد. شاخص S&P 500 تنها در عرض دو روز بیش از 10 درصد سقوط کرد. سهام شرکت های فناوری سقوط شدیدتری داشتند؛ به طوری که شاخص نزدک از ابتدای سال جاری میلادی حدود 20 درصد کاهش یافت.
در گذشته و در طول جنگ های تجاری شاهد چنین سقوط هایی بوده ایم. در سال های 2018 تا 2019، طی دور اول جنگ تعرفه ای آمریکا و چین، هر توییتی در مورد مذاکرات یا اعمال تعرفه های جدید، بازار سهام را به شدت تحت تاثیر قرار می داد. اگر کمی دقیق تر بررسی کنیم، قانون تعرفه اسموت-هاولی سال 1930 یکی از اولین و بدترین نمونه های جنگ تجاری بود، زیرا تعرفه ها افزایش یافتند، تجارت جهانی کاهش یافت و رکود اقتصادی تشدید شد.
چرا بازار سهام این همه تحت تاثیر اخبار تعرفه ها قرار می گیرد؟
چند دلیل وجود دارد. تعرفه ها هزینه کالاهای وارداتی را افزایش داده، که این حاشیه سود شرکت های متکی به زنجیره های تامین بین المللی را کاهش می دهد. وقتی یک شرکت خودروساز یا برند لوازم الکترونیکی مجبور است هزینه بیشتری برای قطعات بپردازد، این هزینه یا سود آنها را کم تر می کند یا از جیب مشتری گرفته می شود. در هر صورت، این خبر خوبی برای درآمد شرکت ها نیست، چون این درآمد است که ارزش سهام آنها را تعیین می کند.
دلیل دیگر ترس است. جنگ تجاری شک و تردید زیادی را به اقتصاد تزریق می کند. آیا تعرفه های بیشتری اعمال خواهد شد؟ آیا کشورهای دیگر اقدام متقابل خواهند کرد؟ این نوع غیرقابل پیش بینی بودن باعث می شود تا شرکت ها استخدام نیروهای جدید و سرمایه گذاری های خود را به تاخیر بیندازند. در حالی که مصرف کنندگان ممکن است شروع به کاهش دادن هزینه های خود کنند. این امر به صورت افزایش نوسانات بازار خود را نشان می دهد که اغلب با شاخص VIX (موسوم به شاخص ترس وال استریت) ردیابی می شود و در مواقعی مانند این، تمایل به افزایش ناگهانی دارد.
بانک های مرکزی گاهی اوقات سعی می کنند با تغییر نرخ بهره یا تزریق نقدینگی، تاثیر آن را کاهش دهند. اما وقتی ریشه مشکل سیاسی باشد، کار زیادی از دست آنها بر نمی آید.
واکنش بازار ارز رمزنگاری به اعمال تعرفه ها
پس از اعلام تعرفه های جدید ترامپ، قیمت بیت کوین به حدود سطح 75000 دلار کاهش یافت. اتریوم و سایر ارزهای بزرگ بازار نیز روند نزولی داشتند و ارزش کل بازار در عرض چند روز نزدیک به 200 میلیارد دلار سقوط کرد.
با این حال، این نوع فشار فروش و کاهش قیمت طبیعی است. وقتی شک و تردید افزایش می یابد (مانند زمان افزایش ناگهانی تنش های تجاری جهان) سرمایه گذاران تمایل دارند محتاطانه عمل کنند. این به معنای خروج از دارایی های پر نوسان تر (از جمله ارزهای رمزنگاری) و حرکت به سمت دارایی هایی است که امن تر (مانند پول نقد یا اوراق قرضه) تلقی می شوند. این “ریسک گریزی” سرمایه گذاران را نشان می دهد.
افزایش قیمت بیت کوین پس از کاهش ناشی از تعرفه ها
اما همانطور که قبلا شاهد بوده ایم، ارزهای رمزنگاری برای مدت طولانی در این وضعیت باقی نمی مانند. قیمت بیت کوین تا اواسط آوریل از سطوح پایین تر افزایش یافت و با قیمتی کم تر از 85000 دلار معامله می شد. قیمت این ارز در 23 آوریل به بالای سطح 90000 دلار رسید. اتریوم، ریپل و سایر آلت کوین های بزرگ نیز افزایش قیمت داشتند. از نظر بسیاری از سرمایه گذاران، این افزایش یادآوری می کند که اگرچه ارزهای رمزنگاری پرنوسان هستند، به طور فزاینده ای یک پوشش ریسک ارزشمند در نظر گرفته می شوند و خارج از دسترس دولت ها یا تصمیمات سیاسی هستند.
در سال های 2018 و 2019 (در جریان دور اول تنش های تجاری آمریکا و چین) بیت کوین برای مدت کوتاهی کاهش یافت و پس از آن خیلی سریع رشد کرد. در ابتدای سال 2025، تعرفه های جدید بر واردات کانادا و مکزیک باعث کاهش قیمت این ارز شد، ولی بعد از آن به سرعت افزایش یافت.
اما بهبود بازار سهام مدتی طول می کشد. شاخص های S&P 500 و نزدک در اوایل ماه آوریل به ترتیب حدود 9 و 13 درصد سقوط کردند. پس از آن که آمریکا برخی از تعرفه ها را به مدت 90 روز متوقف کرد، این دو شاخص اندکی افزایش داشتند. در کل، شرایط بازارهای سهام همچنان متزلزل است.
تاثیر جنگ تجاری بر زنجیره های تامین و مصرف کنندگان
لوازم الکترونیکی در راس جنگ تجاری قرار دارند. ایالات متحده در سال 2024، نزدیک به 46 میلیارد دلار لوازم الکترونیکی از چین وارد کرد. با توجه به افزایش تعرفه ها بر این کالاها و در صورت ادامه آن، هزینه سالانه شرکت ها ممکن است 182 میلیارد دلار افزایش داشته باشد.
علاوه بر این، افزایش تعرفه ها مصرف کنندگان را با مشکلاتی روبرو می کند. برای مثال، شرکت اپل را در نظر بگیرید. بدون معافیت دائمی تعرفه برای گوشی های این شرکت، قیمت آیفون 16 پرو مکس می تواند از 1199 دلار به بیش از 1800 دلار افزایش یابد. شک و تردید در مورد تعرفه های آتی بر لپ تاپ ها، تراشه ها و دستگاه های هوشمند را نیز به آن اضافه کنید، کل این بخش در وضعیت بحرانی قرار دارد.
تاثیر جنگ تجاری بر صنعت خودروسازی
شرکت های خودروسازی نیز با مشکلات مشابهی مواجه شده اند. آمریکا تعرفه های وضع شده بر خودروهای ساخت چین را از 25 درصد به بیش از 100 درصد افزایش داده است. این افزایش علاوه بر تحت تاثیر قرار دادن خودروهای ساخته شده، باتری، تراشه ها و سایر قطعات تولید شده در چین را در وضعیت بدی قرار داده است.
این تعرفه ها اثر شدیدتری بر تولیدکنندگان خودروهای برقی گذاشته اند. بسیاری از برندهای خودروهای برقی آمریکا و اروپا به قطعات باتری ساخت چین نیاز دارند. با توجه به این که زنجیره های تامین به طور ناگهانی درگیر کاغذبازی و هزینه های بالاتر شده اند، برخی از خودروسازان در حال توقف تولید یا تغییر تامین کنندگان قطعات خود هستند.
تاثیر جنگ تجاری بر صنعت دارو
تعرفه ها حتی بر بخش بهداشت و سلامت تاثیر می گذارند. آمریکا برای تامین تجهیزات پزشکی مهم و مواد اولیه داروسازی به شدت به چین وابسته است. با اعمال تعرفه های جدید، قیمت این محصولات در حال افزایش هستند و وضعیت کسری کالاهای فعلی بدتر می شود.
کارشناسان بخش سلامت نسبت به بروز مشکلات اساسی در این بخش هشدار می دهند. همه چیز از دارو گرفته تا تجهیزات بیمارستانی احتمالا گران تر خواهند شد. در سیستم بهداشت و سلامت که اکنون تحت فشار قرار گرفته، حتی کمبود جزئی می تواند مشکلات بزرگی را در آینده ایجاد کند.
تاثیر افزایش تعرفه ها در آینده
در کوتاه مدت
زمانی که آمریکا معافیت های تعرفه ای را برای برخی از محصولات فناوری (مانند گوشی های هوشمند و لپ تاپ) اعلام کرد، بازارهای مالی آرام تر شدند. شاخص S&P 500 افزایش یافت و بازارهای جهانی نیز از این روند صعودی پیروی کردند. شاخص های آسیایی مرتبط با فناوری افزایش یافتند و بازارهای اروپایی، از جمله شاخص DAX آلمان و شاخص FTSE 100 بریتانیا، روند صعودی داشتند. حتی درآمد بانک های آمریکایی نیز به افزایش خوش بینی کمک کرد.
با این حال، احتمالا این وضعیت موقتی خواهد بود. معافیت های تعرفه ای در دست بررسی هستند و سیاست تجاری ترامپ به طور مرتب تغییر می کند و مقابله با آن یا برنامه ریزی در مورد آن را دشوار می کند.
در میان مدت
اگر جنگ تجاری ادامه یابد، می تواند رشد اقتصاد جهانی را به طور قابل توجهی کُند کند. جی پی مورگان به تازگی احتمال رکود اقتصاد جهان را به 60 درصد افزایش داده و این خیلی زیاد است. بانک های مرکزی در حال بررسی اقدامات بعدی خود هستند؛ کاهش نرخ بهره، اقدام هماهنگ و برنامه ریزی اقتضایی، همگی دوباره در دستور کار آنها قرار گرفته اند.
برخی افراد، مانند گوردون براون (نخست وزیر سابق انگلیس)، از مقامات کشورهای جهان می خواهند که واکنشی مانند بحران مالی سال 2008 نسبت به جنگ تعرفه ها داشته باشند. علاوه بر این، کسب و کارها در حال بازنگری در زنجیره های تامین خود و تلاش برای پیدا کردن جایگزین هایی هستند؛ چیزی که گفتن آن آسان تر از انجام دادنش است.
در بلندمدت
در بلندمدت شاهد تغییراتی خواهیم بود که در آن کشورها به دنبال توافقات تجاری جدید هستند و سعی می کنند وابستگی خود را به قدرت های قدیمی کاهش دهند. برای مثال، کشور چین برای جهانی کردن یوان و تسریع پروژه ابتکار کمربند و جاده (Belt and Road Initiative) خود تلاش بیشتری خواهد کرد. در مقابل، آمریکا به تولید داخلی تکیه کرده و سعی می کند وابستگی خود را به واردات کاهش دهد.
نکته: ابتکار کمربند و جاده که به نام راه ابریشم جدید و مدرن معروف است، راهبردی است که توسط چین آغاز شده و به دنبال اتصال آسیا با آفریقا و اروپا از طریق شبکه های زمینی و دریایی با هدف بهبود یکپارچگی منطقه، بازگشت تجارت از دریا و هوا به خشکی و همچنین افزایش رشد اقتصادی است.
این اقدامات عواقب شدیدی در پی خواهند داشت. سازمان تجارت جهانی (WTO) هشدار داده که تجارت بین چین و آمریکا ممکن است تا 80 درصد کاهش یابد. از آنجایی که این دو کشور حدود 3 درصد از تجارت جهانی را تشکیل می دهند، این کاهش بسیار زیادی است. اگر این کاهش رخ دهد، اقتصاد جهانی احتمالا متزلزل خواهد شد.
نظرات بسته شده است.